Các phương pháp phát hiện bệnh Hoại tử gan tụy cấp (AHPND) và dạng đột biến (mutant-AHPND) trên tôm
,
,
&
*
Article Sidebar
Main Article Content
Tóm tắt
Bệnh hoại tử gan tụy cấp (AHPND) là mối đe dọa nghiêm trọng trên toàn cầu, đặc biệt đối với ngành nuôi tôm Việt Nam kể từ lần phát hiện đầu tiên tại Trung Quốc năm 2009. Bệnh này do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus mang plasmid mã hóa cho cặp nhị độc tố ToxA và ToxB gây ra. Bệnh có tỷ lệ chết lên đến 100% sau 3 - 5 ngày kể từ khi nhiễm bệnh và lây lan nhanh giữa các vùng nuôi tôm. Năm 2017, một dạng đột biến của căn bệnh này có tên mutant-AHPND được ghi nhận với một đoạn transposon 1053 bp chèn vào gen toxA trong khi gen toxB không bị ảnh hưởng nhưng tỷ lệ chết vẫn lên đến 50% và bệnh vẫn lây lan nhanh chóng. Tùy theo mục đích và đối tượng khác nhau mà phương pháp phát hiện tương ứng sẽ lựa chọn. Việc hiểu rõ bản chất và ứng dụng cụ thể của từng phương pháp đóng vai trò rất cần thiết cho công tác phòng ngừa, xử lý dịch bệnh AHPND trên tôm nhằm giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho người nuôi tôm. Bài tổng quan này tổng hợp các phương pháp phát hiện bệnh thông qua phát hiện gen (toxA và toxB) hay protein (độc tố ToxA và/hoặc ToxB) cũng như phương pháp phát hiện sớm dạng đột biến đang được ứng dụng hiện nay. Cuối cùng, một số biện pháp phát hiện tiềm năng khác cũng được thảo luận.
Article Details
Tài liệu tham khảo
Crowther, J. R. (1995). ELISA: theory and practice. Retrieved July 8, 2021, from https://books.google.com.vn/bookshl=en&lr=&id=AodkPkz_7NEC&oi=fnd&pg=PR12&dq=elisa&ots= 3X3L9ORCfN&sig=VNJzcopLVbcMJ1UJyV0Uvw5ej 5A&redir_esc=y#v=onepage&q=elisa&f=false
Cruz-Flores, R., Mai, H. N., & Dhar, A. K. (2019). Multiplex SYBR Green and duplex TaqMan real-time PCR assays for the detection of Photorhabdus Insect-Related (Pir) toxin genes pirA and pirB. Molecular and Cellular Probes 43, 20-28. https://doi.org/10.1016/j.mcp.2018.12.004
Dangtip, S., Sirikharin, R., Sanguanrut, P., Thitamadee, S., Sritunyalucksana, K., Taengchaiyaphum, S., Mavichak, R., Proespraiwong, P., & Flegel, T. W. (2015). AP4 method for two-tube nested PCR detection of AHPND isolates of Vibrio parahaemolyticus. Aquaculture Reports 2, 158-162. https://doi.org/10.1016/j.aqrep.2015.10.002
Devadas, S., Bhassu, S., Soo, T. C. C., Yusoff, F. M., & Shariff, M. (2019). A new 5-plex PCR detection method for acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND)-causing Vibrio parahaemolyticus strains. Aquaculture 503, 373-380. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2019.01.022
Duong, N. D., Nguyen-Phuoc, K. H., Do, K. Y. T., Nguyen, N. T. T., Tran, T. L., & Tran-Van, H. (2021). Production of Polyclonal Antibody against the Recombinant PirBvp protein of Vibrio parahaemolyticus. Journal of Genetic Engineering and Biotechnology 19(1), 1-8. https://doi.org/10.1186/s43141-021-00172-9
Flegel, T. W., & Lo, C. F. (2014). Free release of primers for specific detection of bacterial isolates that cause acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND). Network of Aquaculture Centres in Asia-Pacific (Bangkok).
GOAL (Global Aquaculture Alliance). (2019). Global shrimp production review (2019). Retrieved July 8, 2021, from https://www.aquaculturealliance.org/advocate/goal-2019-global-shrimp-production-review/
Han, J. E., Mohney, L. L., Tang, K. F., Pantoja, C. R., & Lightner, D. V. (2015b). Plasmid mediated tetracycline resistance of Vibrio parahaemolyticus associated with acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND) in shrimps. Aquaculture Reports, 2, 17-21. https://doi.org/10.1016/j.aqrep.2015.04.003
Han, J. E., Tang, K. F. J., Pantoja, C. R., White, B. L., & Lightner, D. V. (2015). qPCR assay for detecting and quantifying a virulence plasmid in acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND) due to pathogenic Vibrio parahaemolyticus. Aquaculture, 442, 12-15. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2015.02.024
Han, J. E., Tang, K. F. J., Tran, L. H., & Lightner, D. V. (2015a). Photorhabdus insect-related (Pir) toxin-like genes in a plasmid of Vibrio parahaemolyticus, the causative agent of acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND) of shrimp. Diseases of aquatic organisms 113(1), 33-40. https://doi.org/10.3354/dao02830
Koczula, K. M., & Gallotta, A. (2016) Lateral flow assays. Essays in biochemistry 60(1),111-120. https://doi.org/10.1042/EBC20150012
Lua, Đ. T., Khue, N. V., & Van, P. T. (2016). Non-Vibrio parahaemolyticus causing acute hepatopancreatic necrosis on brackish shrimps. Vietnam Journal of Agricultural Sciences 14(5), 690-698.
Mai, H. N., Cruz-Flores, R., & Dhar, A. K. (2020). Development of an indirect Enzyme Linked Immunoassay (iELISA) using monoclonal antibodies against Photorhabdus insect related toxins, PirAVp and PirBVp released from Vibrio spp. Journal of Microbiological Methods 176, 106002. https://doi.org/10.1016/j.mimet.2020.106002
Mai-Hoang, T. D., Tien, H. L., Chau-Hoang, H. M., Nguyen-Phuoc, K. H., Pham, H. Q., Tran, T. L., & Tran-Van, H. (2021). A novel PCR method for simultaneously detecting acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND) and mutant-AHPND in shrimp. Aquaculture 534, 736336. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2020.736336
MARD (Ministry of Agriculture and Rural Development). (2016). Decision No. 04/2016/TT-BNNPTNT dated on May 10, 2016. Circular on prevention and control of aquatic animal diseases. Retrieved July 8, 2021, from http://www.cucthuy.gov.vn/vanban/Pages/thong-tu-04.aspx
MARD (Ministry of Agriculture and Rural Development). (2015). Report No. 5528/QĐ-BNN-TCTS dated on December 31, 2015. Master plan on brackish water shrimp farming in the Mekong Delta until 2020, vision to 2030. Retrieved August 1, 2021, from https://tongcucthuysan.gov.vn/Portals/0/BAO%20CAO%20TOM%20NUOC%20LO_1.pdf
Micky, V., Nur Quraitu'Aini, T., Velnetti, L., Rowena, P., Christy, C., & Lesley Maurice, B. (2014). Development of a SYBR green based real-time polymerase chain reaction assay for specific detection and quantification of Vibrio parahaemolyticus from food and environmental samples. International Food Research Journal 21(3), 921-927.
Natarajan, A., Devi, K. S. S., Raja, S., & Kumar, A. S. (2017). An elegant analysis of white spot syndrome virus using a graphene oxide/methylene blue based electrochemical immunosensor platform. Scientific reports 7, 46169. https://doi.org/10.1038/srep46169
Nguyen-Phuoc, K. H., Duong, N. D., Phan, T. V., Do, K. Y. T., Nguyen, N. T. T., Tran, T. L., & Tran-Van, H. (2021). Generation and evaluation of polyclonal antibodies specific for ToxA from Vibrio parahaemolyticus causing acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND) in shrimp. Molecular Biology Research Communications 10(1), 23-32. https://doi.org/10.22099/mbrc.2020.38774.1561
Oluwaseun, A. C., Phazang, P., & Sarin, N. B. (2018). Biosensors: a fast-growing technology for pathogen detection in agriculture and food sector. In Rinken, T., & Kivirans, K. (Ed.). Biosensing technologies for the detection of pathogens-a prospective way for rapid analysis (1st ed.). London, UK: IntechOpen Limites. https://dx.doi.org/10.5772/intechopen.74668
Phiwsaiya, K., Charoensapsri, W., Taengphu, S., Dong, H. T., Sangsuriya, P., Nguyen, G. T. T., Pham, H. Q., Amparyup, P., Sritunyalucksana, K., Taengchaiyaphum, S., Chaivisuthangkura, P., Longyant, S., Sithigorngul, P., & Senapin, S. (2017). A Natural Vibrio parahaemolyticus ΔpirAVp pirBVp+ mutant kills shrimp but produces neither PirVp toxins nor acute hepatopancreatic necrosis disease lesions. Applied and Environmental Microbiology 83(16), e00680-17. https://doi.org/10.1128/AEM.00680-17
Santos, H. M., Tsai, C. Y., Maquiling, K. R. A., Tayo, L. L., Mariatulqabtiah, A. R., Lee, C. W., & Chuang, K. P. (2020). Diagnosis and potential treatments for acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND): a review. Aquaculture international: Journal of the European Aquaculture Society 28, 169-185. https://doi.org/10.1007/s10499-019-00451-w
Sirikharin, R., Taengchaiyaphum, S., Sritunyalucksana, K., Thitamadee, S., Flegel, T. W., Mavichak, R., & Proespraiwong, P. (2014). A new and improved PCR method for detection of AHPND bacteria. Network of Aquaculture Centres in Asia and the Pacific, Bangkok, Thailand.
VASEP (Vietnam Association of Seafood Exporters and Producers). (2018). Vietnam shrimp exports: 20 years in retrospect. Retrived June 14, 2021, from http://vasep.com.vn/san-pham-xuat-khau/tom/xuat-nhap-khau/xuat-khau-tom-viet-nam-20-nam-nhin-lai-6287.html.
VASEP (Vietnam Association of Seafood Exporters and Producers). (2019). Shrimp industry overview. Retrived June 14, 2021, from: http://vasep.com.vn/san-pham-xuat-khau/tom/tong-quan-nganh-tom.
Wei, S., Zhao, H., Xian, Y., Hussain, M. A., & Wu, X. (2014). Multiplex PCR assays for the detection of Vibrio alginolyticus, Vibrio parahaemolyticus, Vibrio vulnificus, and Vibrio cholerae with an internal amplification control. Diagnostic microbiology and infectious disease 79(2), 115-118. https://doi.org/10.1016/j.diagmicrobio.2014.03.012
Xiao, J., Liu, L., Ke, Y., Li, X., Liu, Y., Pan, Y., Yan, S., & Wang, Y. (2017). Shrimp AHPND-causing plasmids encoding the PirAB toxins as mediated by pirAB-Tn903 are prevalent in various Vibrio species. Scientific reports 7, 42-177. https://doi.org/10.1038/srep42177